Hoe ontstaat een eetstoornis

De oorzaken voor een eetstoornis verschillen per persoon. We zien vaak dat er een verhoogd risico ontstaat door een combinatie van oorzaken. Deze kunnen elkaar mogelijk beïnvloeden. Grip krijgen op oorzaken kan dus erg moeilijk zijn.  

Over de oorzaken van eetstoornissen is nog weinig bekend. Vaak is er niet een aanwijsbare oorzaak, maar kunnen meerdere oorzaken samen zorgen voor een hoger risico. Het is moeilijk te voorspellen of je gevoelig bent voor een eetstoornis. Bovendien zijn ze voor buitenstaanders soms lastig te zien. We zetten een aantal belangrijke oorzaken op een rij. Onthoud dat je niet aan alle oorzaken hoeft te voldoen om een eetstoornis te hebben. 

Categorie 1: culturele oorzaken

• Social media
  Op social media kun je elke dag geconfronteerd worden met mooie fotos van anderen. Een leuk etentje, of een nieuw record in de sportschool. Dat kan je onzeker maken over jezelf, je lichaam of je dagelijkse leven. Je vraagt je misschien af: ‘‘Waarom heb ik niet zo’n leuk leven?’’ Of: ‘‘Waarom ben ik niet zo dun als dat model op Instagram?’’ Zien hoe anderen zogenaamd mooier, slimmer en leuker zijn, kan bijdragen aan een een verstoord beeld van je lichaam. Dit heet bij meisjes en vrouwen het slankheidsideaal en bij jongens en mannen het fitheidsideaal.

• Het slankheidsideaal
  Vroeger vond men volle vrouwen mooi. De laatste jaren was het ideale vrouwenlichaam heel slank, of zelfs te dun. Op social media worden jongeren geconfronteerd met in hun ogen perfecte lichamen. De wens om zo’n lichaam te creëren, kan ervoor zorgen dat je het slankheidsideaal ontwikkelt. Veel meisjes en vrouwen proberen dan om af te vallen. De meesten stoppen na een tijdje met lijnen. Maar als je een eetstoornis hebt of ontwikkelt, kun je afvallen maar moeilijk loslaten. Gelukkig verschuift het schoonheidsideaal. Op social media is de de body positivity-beweging invloedrijk. De boodschap: ieder lichaam is een goed en mooi lichaam.

• Het fitheidsideaal
  Ook bij jongens en mannen kan social media ervoor zorgen dat ze een perfect lichaam nastreven. Elke dag bewerken Instagrammers hun selfies om de illusie van perfectie te creëren. Als je ook zo’n lichaam wil, kan dat het fitheidsideaal uitlokken. Je hebt dan een onnatuurlijk idee van schoonheid, waarin geen ruimte is voor iets dat echt of anders is. De schoonheids-, mode- en sportindustrie promoten dit soort afbeeldingen en profiteren ervan.

• School
  Tegenwoordig leren kinderen op de basis- en middelbare school over eten. Ze leren bijvoorbeeld over calorieën en ze worden gestimuleerd om een eetdagboek bij te houden. Er is meer aandacht voor over- dan voor ondergewicht. Van overgewicht is ook vaker sprake: in 2019 had 13,2 procent van de kinderen tussen de vier en zeventien overgewicht. Gemiddeld 30,3 procent van de kinderen in die leeftijd vindt zichzelf te dik. Het is goed dat er aandacht is voor gezond eten, maar het is belangrijk om er alert op te zijn. Als je weet dat meisjes een eerste lijnpoging doen als ze gemiddeld acht jaar zijn, is het belangrijk om op school ook aandacht te besteden aan ongezond lijngedrag en een vertekend lichaamsbeeld.

Categorie 2: Oorzaken binnen het gezin 

Als je minderjarig bent of nog thuis woont, herken je je misschien in wat voorbeelden. Voel je als ouder, broertje of zusje niet schuldig als je onderstaande oorzaken leest. Bij de ontwikkeling van een eetstoornis spelen er veel meer dingen mee. We praten hier graag met je over wanneer je daar behoefte aan hebt. 

• Een heftige gebeurtenis in het gezin
  Een echtscheiding van je ouders bijvoorbeeld, seksueel misbruik of overlijden van een of beide ouders. Mogelijk was je al een beetje gevoelig voor het ontwikkelen van een eetstoornis. Eén of meerdere gebeurtenissen kunnen dan de druppel zijn.

• Hoe je thuis met elkaar omgaat
  Is een of zijn allebei je ouders overbeschermend of conflictvermijdend? Is de sfeer thuis slecht of onveilig? Of wordt je eetstoornis thuis ontkend? Dan kan dat zorgen voor een verhoogd risico op het ontwikkelen van een eetstoornis.

• Ongezond eetgedrag thuis
  Ongezond eetgedrag in huis kan ervoor zorgen dat je vaak een slecht voorbeeld ziet. Als je moeder of zusje constant aan het lijnen is, bijvoorbeeld. Een kind kan dit na gaan doen, of zelfs gaan concurreren.

• Een ouder met problemen
  Het komt soms voor dat de eetstoornis van een kind de pijn van een of beide ouders overschaduwt. De eetstoornis staat dan meer op de voorgrond, terwijl ouders ook hulp kunnen gebruiken.

Categorie 3: biologische oorzaken 

• Genetische factoren
  In ons DNA staat een soort code met onze erfelijke eigenschappen. Deze bestaat uit genen. Uit onderzoek blijkt dat het gen tryptofaanhydroxylase 2 (TPH2) een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van een eetstoornis. Dit gen helpt om een stofje aan te maken dat serotonine heet. Dat wordt ook wel het gelukshormoon genoemd. Serotonine heeft invloed op wat je eet, of je perfectionistisch, impulsief en obsessief bent en of je je gewicht onder controle houdt. Bij iedereen kunnen genen anders zijn. Bij bepaalde genetische variaties van TPH2 kan dit het risico op het ontwikkelen van een eetstoornis verhogen. Wanneer je vader of moeder een eetstoornis heeft (gehad), is de kans groter dat jij ook een eetstoornis ontwikkelt. Maar onthoud: dit betekent niet dat dit altijd voorkomt.

• Het beloningssysteem in je hersenen
  Een andere stof die mogelijk een rol speelt, is dopamine. Dit stofje is belangrijk bij het ervaren van plezier en genot. Iedereen heeft een beloningssysteem in zijn of haar hersenen. Zodra je iets krijgt dat je graag wilt of nodig hebt, komt er dopamine vrij. Er zijn een aantal beloningen die iedereen nodig heeft, zoals water en voedsel. Bij sommige mensen zit er een fout in het beloningsysteem. Mensen zonder eetstoornis krijgen een fijn gevoel als ze eten als ze trek hebben. Mensen met eetstoornis niet. Ze zijn bang voor eten. Dit kan betekenen dat signalen van de dopamine het risico op een eetstoornis vergroten. Dit wordt nog verder onderzocht.

• Lichamelijke aanleg
  Als aanleg voor overgewicht in de familie zit, ben je misschien bang om dik te worden. Je gaat dan eerder lijnen. Wanneer je lijnpoging mislukt, kan er een jojo-effect ontstaan. Je zit dan in een cirkel van aankomen en afvallen. Als je aangekomen bent, kan de drang om af te vallen nog groter zijn. Je bent dan nog obsessiever bezig met eten en gewicht, wat kan leiden tot een eetstoornis.

• Puberteit
  Tijdens de puberteit verandert er veel. Dat kan je onzeker maken. Vanaf ongeveer twaalf jaar voelen kinderen zich minder blij met zichzelf. Je vergelijkt jezelf dan meer met leeftijdsgenoten. Je vindt het belangrijker wat ze van je vinden. Bovendien heb je best veel op je schouders. Je moet leren om verantwoordelijkheid te nemen, zelf beslissingen nemen en controle krijgen over je emoties. In deze periode kun je extra kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van een eetstoornis.

Psychische oorzaken 

Een hoger risico op het ontwikkelen van een eetstoornis kan ook komen door van psychische oorzaken. De psychische oorzaken kunnen voorspellend of uitlokkend zijn. Een voorspellende psychische oorzaak is een eigenschap die je gevoelig maakt voor het ontwikkelen van een eetstoornis. Een uitlokkende psychische oorzaak is de druppel die ervoor zorgt dat de eetstoornis tot uiting komt. Voor elke eetstoornis zijn deze oorzaken anders: